Interventies

Eenmaal suïcidaliteit gedetecteerd en in kaart gebracht is, dien je specifieke interventies voor het opvolgen en behandelen van suïcidaliteit op te starten.

In de praktijk zal de behandeling van suïcidaliteit vaak naast of binnen de behandeling van andere psychische stoornissen voorkomen. Voor het aanpakken van suïcidale klachten is de standaardbehandeling van psychische stoornissen echter vaak niet voldoende en zijn aanvullende interventies specifiek gericht op suïcidale gedachten en gedrag nodig.

Onderstaande beschrijving van interventies blijft beperkt tot interventies waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat ze effectief zijn in het reduceren van suïcidale gedachten en/of gedrag.

In dit onderdeel ontdek je meer over:

• Behandelplan en behandelsetting
• Safety Planning
• Neurobiologische interventies
• Psychotherapeutische interventies
• Zelfhulp tools
• Aanbevelingen

Het is belangrijk in het behandelplan aandacht te hebben voor suïcidaliteit. Neem er dus zeker de huidige suïcidale intentie (+ historiek), de zorgnoden, de behandelsetting en de geplande interventies in op. Omschrijf ook hoe naasten worden betrokken.

Houd bij een vraag naar opname zeker rekening met volgende factoren:

1. De ernst van de suïcidale gedachten en plannen
2. De aanwezigheid van een ernstige psychische of fysische problematiek en zorgbehoeften
3. Persoonskenmerken (bv. impulsiviteit, agitatie, oordeelsvermogen, autonomie, houding t.o.v. hulpverlening)
4. Beschikbaarheid en draagkracht van het steunsysteem

Soms weigert de persoon opname of zijn er geen opnameplaatsen beschikbaar. In die situaties zijn alternatieven, follow-up en continuïteit van zorg van extra belang. Mogelijke alternatieven voor opname zijn het voorzien van ambulante hulp, inschakelen van een mobiel crisisteam of aanbieden van psychiatrische thuiszorg. Bovendien kunnen naasten – indien hun draagkracht het toelaat - betrokken worden om de veiligheid in de thuisomgeving te verhogen (bv. goed opbergen van medicatie of andere middelen) en extra nabijheid te bieden. Een goede ondersteuning van de naasten en erkenning van de emotionele belasting voor hen is hierbij echter cruciaal.

Een Safety Plan is een plan dat de hulpverlener samen met de persoon kan opstellen. Het Safety Plan is gebaseerd op cognitief gedragstherapeutische technieken en helpt de persoon om in zeven stappen een suïcidaal proces te herkennen en een mogelijke crisis het hoofd te bieden:

1. Dit geeft aan dat ik het moeilijk krijg:
   Ga samen na welke waarschuwingssignalen aan een crisis kunnen voorafgaan. Het is belangrijk dat de persoon de signalen zelf leert herkennen.
2. Dit kan ik zelf doen als ik het moeilijk krijg:
   Bekijk wat de persoon zelf kan doen om met een slecht gevoel of negatieve gedachten om te gaan en rustiger te worden.
3. Dit kan ik met anderen doen als ik het moeilijk krijg:
   Ga samen na bij wie of waar de persoon afleiding kan vinden als de eigen coping strategieën niet werken.
4. Met deze personen kan ik praten over mijn zelfmoordgedachten:
   Bespreek bij wie de persoon zich veilig voelt om te praten over de zelfmoordgedachten (vrienden, familie, een leerkracht, ...)
5. Hier vind ik professionele hulp:
   Bespreek bij welke professionele hulpverleners de persoon terecht kan voor ondersteuning tijdens een crisis.
6. Zo maak ik mijn omgeving veilig:
   Maak afspraken over hoe de omgeving veilig kan gemaakt worden vóór der persoon in crisis is.
7. Dit helpt mij volhouden:
   Ga na welke dingen of mensen de persoon een doel of betekenis geven aan hun leven.

Er liggen verschillende mechanismen aan de basis van de werkzaamheid van een Safety Plan. Zo biedt het afleiding van suïcidale gedachten, verhoogt het het gevoel van verbinding met anderen en geeft het de persoon een sterker gevoel van autonomie en bekwaamheid.

De beslissing om te starten met een neurobiologische interventie moet altijd zorgvuldig worden overwogen.

Aangezien medicatie gebruikt kan worden als middel tot zelfdoding is het essentieel dat er met de persoon en de omgeving duidelijke afspraken worden gemaakt over medicatiebeheer en medicatie-inname, zeker wanneer er sprake is van acute suïcidaliteit.

Voor de behandeling van suïcidaal gedrag zijn (onder bepaalde voorwaarden en bij bepaalde doelgroepen) volgende neurobiologische interventies werkzaam gebleken:

• Medicatie: antidepressiva, clozapine en lithium.
  Ketamine en esketamine lijken veelbelovend als acute behandeling voor suïcidale gedachten en een depressieve stoornis in urgente situaties. Maar meer onderzoek is nodig om het gebruik van deze middelen om het suïciderisico te beperken te kunnen aanbevelen in de praktijk.
• Neurostimulatie: elektroconvulsietherapie en repetitieve transcraniële magnetische stimulatie

Ook na behandeling met neurobiologische interventies is het belangrijk om alert te blijven op terugval in suïcidaal gedrag, vooral tijdens zorgtransities zoals na een opname of bij overgang van residentiële naar ambulante behandeling.

Een aspect van psychotherapie dat recent meer aandacht heeft gekregen in de wetenschappelijke literatuur is de link tussen suïcidaliteit en de therapeutische relatie.

Volgende interventies toonden in onderzoek reeds goede resultaten in de preventie van zelfbeschadigend gedrag en/of suïcidepogingen bij volwassenen:

• Cognitieve (gedrags)therapie
• Dialectische gedragstherapie
• Probleemoplossingtherapie of oplossingsgerichte therapie
• Suïcide-specifieke op mindfulness gebaseerde cognitieve training (MBCT-S) en Toekomstgerichte Training.

BackUp is een mobiele applicatie die houvast wil bieden bij zelfmoordgedachten. De app bevat verschillende tools die je kunnen helpen een crisis te overbruggen of een volgende crisis te voorkomen. Ook als je er wil zijn voor iemand anders, kan je met BackUp aan de slag gaan.