Langdurige suïcidaliteit exploreren en opvolgen

Ook bij langdurige suïcidaliteit is het belangrijk om suïcidaliteit proactief bespreekbaar te maken en te houden. Hoe diep je hierop ingaat zal verschillen naargelang suïcidaliteit eerder latent of acuut aanwezig is. 

Meer informatie over hoe je suïcidale gedachten en gedrag bevraagt en bespreekt vind je in deze algemene richtlijnen. Hieronder ligt de focus op aandachtspunten bij langdurige suïcidaliteit. 

Net zoals bij acute suïcidaliteit breng je bij langdurige suïcidaliteit de elementen uit de Risicoformulering in kaart, of bouw je verder op een eerdere Risicoformulering. Dit kan je doen met behulp van de tool LOES. Houd daarbij rekening met onderstaande aandachtspunten.

In kaart brengen van suïcidale ideatie

• Ga uitgebreid in op de historiek van suïcidale gedachten en pogingen over de verschillende periodes in het leven heen. Dit kan inzicht bieden in het verloop en in wat mogelijke triggers zijn die de intensiteit kunnen doen toenemen en/of een poging kunnen voorafgaan.
• Ga na wat attitudes zijn ten aanzien van suïcide. Is er ambivalentie? Is er angst voor de dood? Ziet de persoon zichzelf overgaan tot een volgende poging?

• Pols regelmatig naar de frequentie en intensiteit van de suïcidale gedachten en of er concrete plannen zijn. 

   

In kaart brengen van risicofactoren

• Probeer een goed zicht te hebben op het aantal en de aard van voorbije suïcidepogingen.

• Ga na en bespreek de aanwezigheid van specifieke risicofactoren voor langdurige suïcidaliteit zoals trauma in de kindertijd, psychische aandoeningen van langdurige aard, patronen van middelengebruik/-misbruik, ... Stem interventies daar ook op af. 

   

In kaart brengen van beschermende factoren

• Ga de impact na van de suïcidaliteit op de levenskwaliteit.
• Breng coping vaardigheden in kaart en zet in op interventies die deze kunnen versterken.
• Breng sociale relaties en hechtingspatronen in kaart, waaronder:
  • de aard en kwaliteit van relaties en hechtingspatronen,
  • interpersoonlijke dynamieken en conflicten,

  • draagkracht en -last van naasten (Zijn naasten op de hoogte van de suïcidaliteit? Kunnen ze betrokken worden? Wat is het verwachte effect en wat zijn de verwachte reacties van naasten op de suïcidaliteit?) 

     

In kaart brengen van voorspelbare veranderingen

• Pols regelmatig naar de mate van hopeloosheid en naar de mate waarin de persoon naar zaken uitkijkt of tegen zaken opziet (toekomstperspectief).
• Wees waakzaam voor triggers en voor mogelijke veranderingen in de nabije toekomst in het leven van de persoon die een impact kunnen hebben. Zodat zowel de persoon zelf, de naaste(n) als de zorgverlener(s) op een crisis kunnen anticiperen.

Omdat mensen met langdurige suïcidaliteit een groot risico hebben om een acute crisis door te maken, is een verhoogde waakzaamheid cruciaal. 

Wees bij elk contact alert voor waarschuwingssignalen die erop kunnen wijzen dat suïcidaliteit acuter wordt. Deze waarschuwingssignalen verschillen, voornamelijk in urgentie, van algemene risicofactoren en zijn vaak eerder kortstondig. Let op de frequentie, duur, urgentie en intensiteit van deze signalen. 

VOORBEELDEN VAN SIGNALEN

Intensiteit van psychische pijn

• Intense emoties, zoals wanhoop, hopeloosheid, woede, ernstige angst en agitatie, gevoelens van verlating, eenzaamheid, schuld, schaamte en zelfhaat.
• Toenemende psychische pijn of wijzigingen in frequentie, intensiteit en urgentie van suïcidale gedachten, het maken van plannen voor suïcide of gedrag. Bijvoorbeeld wanneer pogingen frequenter gebeuren of korter op elkaar volgen.
• De psychische aandoening toont zich anders, bijvoorbeeld de symptomen nemen toe of emoties zijn heftiger of net minder aanwezig.
• Een hogere hopeloosheid ten aanzien van het ziektebeeld en de behandeling.
• Luister ook tussen de lijnen door voor impliciete verwijzingen naar zelfbeschadigend gedrag, nieuw gedrag of veranderingen in het gedrag.

Levensgebeurtenissen

Wees alert voor bepaalde triggers, gedragspatronen, en/of veranderingen of onvoorziene omstandigheden (bv. een heftige gebeurtenis) die suïcidale gedachten, plannen of gedrag kunnen uitlokken.

Veranderingen in het contact

Wees alert voor veranderingen in het contact of wanneer het contact plots anders voelt. Bv. wanneer de persoon plots niet meer naar de sessies komt of wanneer deze minder actief deelneemt of geen oogcontact meer maakt.

Signalen van naasten

Wees alert voor signalen van naasten. Bv. wanneer naasten aangeven dat ze iets opmerken of de zorgvrager geeft een verandering aan in het contact met de naasten (vb. de melding dat die minder steun ervaart van zijn omgeving of dat die zijn omgeving niet meer wil belasten met als gevolg dat de naasten niet meer op de hoogte zijn van de suïcidaliteit).