Autismevriendelijke hulpverlening

In de zorg voor mensen met autisme zijn verschillende knelpunten, die mee het risico op suïcidaliteit kunnen verhogen. Er is nood aan meer autismevriendelijke hulpverlening om de autonomie en de sociale integratie van mensen met autisme te kunnen bevorderen.

Ga van start met onderstaande tien tips.

Het betrekken van personen met autisme bij hun zorg en het actief bevorderen van zelfzorg en autonomie is van groot belang. In plaats van enkel te focussen op hun moeilijkheden, is het ook belangrijk om de nadruk te leggen op hun sterktes en capaciteiten.

Als hulpverlener kan je aan de persoon met autisme zelf vragen wat zou kunnen helpen om de communicatie te verbeteren. Elke autistische persoon is namelijk anders. Hieronder volgen alvast een aantal tips.

Gebruik duidelijke en heldere communicatie

Mensen met autisme vinden het moeilijk om communicatie te interpreteren en ‘tussen de regels’ te lezen en nemen taal soms letterlijk (waardoor figuurlijk taalgebruik, spreekwoorden en ironie niet altijd begrepen worden). Daarom is het cruciaal om helder te communiceren en veronderstellingen expliciet te maken. Hanteer het principe “Zeg wat je doet en doe wat je zegt.” ook al lijkt het vanzelfsprekend.

Formuleer korte vragen

Stel één vraag tegelijk en houd de vraag kort en specifiek. Open vragen kunnen onduidelijk zijn en interpretatie vereisen, terwijl gesloten vragen specifieker zijn. Door korte en bondige zinnen en vragen te gebruiken, is het gemakkelijker om de boodschap te begrijpen en te reageren.

Check de communicatie

In communicatie met personen met autisme kunnen gemakkelijk misverstanden en onduidelijkheden ontstaan, dit staat bekend als het ‘dubbele empathieprobleem’. Stem regelmatig af of jullie elkaar juist begrijpen: vraag of de persoon begrijpt wat jij zegt en ga ook na of jij goed hebt begrepen wat de persoon heeft verteld. Vraag tussendoor en ook aan het einde van het gesprek of de persoon alles goed begrepen heeft en ga na of er nog vragen of bedenkingen zijn. Pols hier ook naar aan het begin van een volgend gesprek.

Herhaal en vat ook samen wat er is besproken, zowel tijdens het gesprek als op het einde. Geef een overzicht mee van de belangrijkste afspraken/advies want dit biedt houvast. Dit geldt ook voor het Safety Plan: geef o.a. na het opmaken een papieren versie mee.
Het kan ook helpen om contact te zoeken op een andere manier die past bij de persoon zoals samen een wandeling maken, online contact, gesprek met een naaste, schrijven in plaats van praten, …

Autistische mensen camoufleren soms (al dan niet bewust) autismekenmerken en kunnen soms ook bepaalde fysieke of mentale problemen niet tonen. Dit kan nefaste gevolgen hebben voor hun geestelijke gezondheid en het risico op suïcidaliteit verhogen. Wees je hier bewust van zodat je de ernst van de problemen zeker niet onderschat.

Minder sterke probleemoplossende vaardigheden komen vaak voor bij autisme, wat kan leiden tot een tunnelvisie en het vastzitten in een negatief gedachtenpatroon.

Mensen met autisme hebben soms minder inzicht in hun gevoelens en gedachten. Ze kunnen gevoelens vaak moeilijker uiten of uiten deze op een andere manier. Sommigen ervaren ook symptomen zoals pijn op een andere manier. Dit kan leiden tot het negeren van klachten of het niet kunnen benoemen wat er precies aan de hand is.

Let daarnaast zowel op verbale als non-verbale signalen. Neem in elk geval elk probleem ernstig, ook als er geen overeenstemming is tussen wat verbaal wordt geuit en de lichaamstaal. Verzamel ook informatie op zoveel mogelijk manieren.

Het kan voor sommige autistische personen uitdagend zijn om minder belangrijke informatie te filteren wanneer er te veel prikkels zijn. Dit kan leiden tot overprikkeling, waarbij het verwerken van informatie bemoeilijkt wordt. De persoon kan dan mogelijk onverschillig of ongeïnteresseerd lijken of overstuur raken. In dergelijke situaties is het essentieel om de veiligheid te waarborgen, de sensorische input te minimaliseren en terughoudend te zijn met woorden, zodat er ruimte en tijd is voor herstel.

Pas dus de omgeving aan, rekening houdend met de sensorische gevoeligheden (bv. door prikkels als drukke ruimtes of achtergronden, felle verlichting, lawaai, aanraking, geuren te beperken). Er is geen vaste regel wat werkt voor iedereen dus het bevragen is belangrijk.

Bespreek de verschillende stappen van het hulpverlenend proces en leg steeds duidelijk uit wie je bent, wat er precies zal gebeuren, wat de bedoeling is en hoe lang iets zal duren. Probeer vertragingen en wachttijden zo veel mogelijk te beperken. Soms is het echter onvermijdelijk en dan kan nauwkeurige informatie over de duur van de vertraging helpend zijn.

Mensen met autisme reageren doorgaans goed op structuur en routine want dit biedt voorspelbaarheid. Telkens dezelfde hulpverlener zien in dezelfde ruimte en/of op een vast moment kan stress verminderen. Het kan ook helpen om afspraken te bieden telkens op hetzelfde tijdstip of binnen de consultatie een vaste structuur aan te houden.

Vaak hebben personen met autisme binnen de hulpverlening reeds onbegrip ervaren, werden ze van de ene naar de andere hulpverlener doorverwezen, of kregen ze geen gepaste of laattijdige hulp.

Het kan daardoor soms meer tijd innemen om een vertrouwensrelatie te ontwikkelen. Ook kan verandering moeilijk zijn, dus langdurige ondersteuning door eenzelfde hulpverlener is wenselijk.